 |
| T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı İstanbul Bölge Müdürlüğü'nün web sitesinden alınmıştır. |
Bugün sizlerle çok özel bir hikaye paylaşacağım. Gümrük müşavirliğinin Türkiye'deki 115 yıllık serüvenini anlatacağım. Bu meslek nasıl doğdu, nasıl gelişti ve bugünkü haline nasıl geldi? Hep birlikte keşfedelim.
1909: Her Şeyin Başladığı Yıl ve İlk Büyük Değişimler
Hikayemiz 1909 yılında başlıyor. O dönemde gümrüklerde tam bir karmaşa vardı. İsteyen herkes gelip gümrük işi yapabiliyordu. Hiçbir kural yoktu, hiçbir kontrol yoktu. Düşünün, bugün herkesin doktor olabildiği bir dünya gibi! İşte bu karmaşayı önlemek için 1 Temmuz 1909 tarihinde ilk "Gümrük Komisyoncuları Talimatnamesi" yürürlüğe girdi. Bu tarih çok önemli çünkü artık gümrük işi yapabilmek için ruhsatname almak zorunlu hale geldi. Ruhsatname almayanlar 1 Temmuz'dan sonra gümrüklerde iş takip edemeyeceklerdi. Yani mesleğin resmi doğum tarihi bu!
Aynı dönemde başka bir devrim daha yaşandı. 14 Ağustos 1909'da beyanname sistemi başladı. Eskiden mal getiriyordunuz, gümrük memuru gelip bakıyordu, "Şu kadar vergi ver" diyordu. Çok zaman alıyordu ve yorucuydu. Beyanname sistemiyle birlikte işler hızlandı ama teknik bilgi gerektiren bir iş haline geldi. İşte bu yüzden gümrük komisyoncularına daha çok ihtiyaç duyuldu. Artık sadece mal getirip götürmek yetmiyordu, doğru beyanname düzenlemek gerekiyordu.
1914 yılı gümrük tarihimizde çok kritik. Kapitülasyonlar kaldırıldı ve artık kendi gümrük sistemimizi kurmaya başladık. Gümrük vergileri %11'den %15'e, sonra %30'a çıkarıldı. Hazine için büyük gelir kaynağı oldu. 1916'da yeni gümrük tarifesi, 1918'de ise 11 Nisan 1918 tarihli Gümrük Kanunu çıktı. Artık işler daha da karmaşıklaştı ve profesyonel bilgi gerektir hale geldi. Bu gelişmeler gümrük komisyoncularının önemini daha da artırdı.
1924-1927: Mesleğin Temelleri Atılıyor
1909'daki talimatname artık yetmiyordu. 16 Ocak 1924'te yeni bir talimatname hazırlandı. Bu sefer gümrük işi yapacaklar dört kategoriye ayrıldı: tüccar, tüccar müstahdemi, komisyoncu ve maiyet memuru. En önemlisi, artık sınav şartı getirildi! Sınavı geçenler ruhsatname alabiliyordu. Ruhsatname bir yıl geçerliydi ve yenilenmesi gerekiyordu. Bir de ilginç kural vardı: Gümrük memuru olarak çalışıp istifa edenler, üç yıl o yerde komisyonculuk yapamazdı. Çıkar çatışması önlemi!
19 Haziran 1927 tarihinde 1093 sayılı Gümrük Komisyoncuları Kanunu çıktı. Bu kanun çok önemliydi çünkü mesleğin temellerini attı. Gümrük komisyoncusu olabilmek için Türk olmak, 20 yaşını doldurmuş olmak, Türkçeyi iyi bilmek, bulaşıcı hastalığı olmamak, hileli iflas geçmişi olmamak ve sınavda başarılı olmak gerekiyordu. Kanunun getirdiği önemli kurallar arasında komisyonculuktan başka ticaret yapılamaması, kefaletname yatırılması zorunluluğu (1. sınıf gümrükler için 1000 lira, 2. sınıf için 500 lira) ve düzenli defter tutma zorunluluğu vardı.
1949-1999: Gümrük Kanunlarında Yer Alma ve Büyük Dönüşüm
1949'da 5383 sayılı Gümrük Kanunu, 1973'te ise 1615 sayılı Gümrük Kanunu çıktı. Artık gümrük komisyoncuları ayrı kanunla değil, gümrük kanunlarının içinde düzenleniyordu. Bu da mesleğin ne kadar önemli hale geldiğini gösteriyordu. Her yeni kanunla birlikte mesleğin sorumlulukları artıyor, gerektirdiği bilgi birikimi derinleşiyordu.
27 Ekim 1999 tarihi meslek tarihimizin en önemli günlerinden biri. 4458 sayılı Gümrük Kanunu TBMM'de oy birliğiyle kabul edildi. Bu kanunla birlikte "Gümrük Komisyoncusu" unvanı tarih oldu ve "Gümrük Müşaviri" unvanı doğdu. Mali ve cezai sorumluluklar arttı, meslek daha prestijli hale geldi. Bu değişiklik sadece isim değişikliği değildi. Türkiye'nin AB Gümrük Birliği'ne girmesiyle birlikte, uluslararası standartlara uyum sağlanıyordu.
Bugün: Kamu Kurumu Niteliğinde Meslek Kuruluşu
Günümüzde gümrük müşavirleri, Anayasa'nın 135. maddesi gereği kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşları olan Gümrük Müşavirleri Odaları altında örgütleniyorlar. 100'ü aşkın kanun, yönetmelik ve uluslararası anlaşmayı bilmek zorundalar. Sınavla ve mesleki birikimle bu bilgiyi ispatlıyorlar. Artık sadece evrak takipçisi değil, gerçek anlamda müşavir konumundalar.
1909'da "Kim isterse gümrük işi yapsın" anlayışından, 2025'te "Uzman müşavir" konumuna gelmek kolay olmadı. Bu meslek, Türkiye'nin modernleşme ve uluslararasılaşma süreciyle birlikte gelişti. Bugün bir gümrük müşaviri, sadece evrak hazırlayan değil, dış ticaret danışmanlığı yapan, risk analizi yapabilen, uluslararası ticaret hukuku bilen bir profesyonel. 115 yıllık bu serüven, mesleğin ne kadar köklü ve saygın olduğunu gösteriyor. Gümrük müşavirliği, Türkiye'nin dış ticaretinin olmazsa olmazı. Bu mesleğin tarihini bilmek, bugünkü konumumuzu daha iyi anlamamızı sağlıyor.
Yorum Gönder